Uyku, çocuk gelişiminde önemli bir yer tutmaktadır. Kaliteli ve yeterli uyku süresi çocuğun sağlıklı fizyolojik ve psikolojik gelişim için uygun ortamı hazırlarken yetersiz ve kalitesiz uyku süresi,  çocuklarda düşük okul performansı, psikolojik bozukluklar ve uyku problemleri (uyku terörleri, kabuslar ve uyku konuşması vb.) ile ilişkilendirilir. Uyku kalitesi ve süresi hem biyolojik hem de çevresel faktörlerden etkilenebilir.

Amerika Pediatri Akademisi (AAP) 'ne göre, çocuğun günde 1, en fazla 2 saatten fazla televizyon izlemesinin sakıncalı olduğudur. 0 – 2 yaş döneminde çocuğunuz televizyonla vakit geçirmemelidir. Amerikan pediatri akademisi (AAP), çocuğun haftada ortalama 16–17 saatini televizyon izleyerek geçirdiğini tespit etmiştir. Kitle iletişim araçları karşısında geçirilen sürenin de annenin ve babanın yakından izlemesinin gerektiğini de bildirmiştir. Yapılan çalışmalarda 2 yaş ve altı çocukların %43 ünün, televizyon izlediği ve %26 sının odasında televizyon bulunduğu görülmektedir. Çocukların televizyon karşısında geçirdikleri zamanın 2/3'ünü de yetişkinler için hazırlanmış programları izlemekle geçirdiklerini saptanmıştır.

Televizyon izlemek, tablete bakmak çocuğun uyku düzenini bozan çevresel faktörlerdir. Günümüzde uzun süre televizyon izleme, tablete bakma, televizyon veya tabelet izlerken yemek yeme, bulunduğu ortamda sürekli televizyonun açık olması gibi alışkanlıklar çocukların uyku kalitesine ve süresine doğrudan etki etmektedir. Anne ve baba, çocuğun uzun süre televizyona maruz kalmasına izin vermemelidir. Çocuğun pasif televizyon kullanımı (çocuk oyun oynarken televizyonun açık olması), yetişkinlere yönelik programlara maruz kalmaları, uyku problemleri ile ilişki içindedir. Özellikle 8 yaşından küçük çocuklar, televizyon programlarının içeriğinden etkilenmeye daha açıktırlar. Fanteziler, hayaller ile gerçeklik arasında ayrım yapamayabilirler ve stres düzeyleri artabilir. Bu durum uyku problemlerinin oluşmasına ve şiddetlenmesine zemin hazırlar. Televizyonda bazı korku filmlerinin fragmanlarını veya korkunç sahneler görmeleri ise kötü rüya görmelerini arttırabilir ve yalnız uyumak istememeleri gibi uyku sorunları meydana getirebilir. Uyku saatinden önce şiddet ve korku sahneleri içeren çizgi film ya da ekran görüntüsüne maruz kalan çocuğun, uykuya geçtikten sonra bu görüntüleri beyninin işleyeceği ve sonucunda ise korkutucu rüyalar görüp gece uykusundan uyanmasına neden olabilir.

Çocuğunuzun izlediği çizgi filmler çocuğunuzun hayal gücüne ve duygu durumuna etki edebilir. Her ne kadar sevgi ve duygusallık temalarını içerse de kahramanların sahip olduğu bazı özel güçler de çocuğunuzun korkmasına neden olabilir. Özellikle şiddet içeren çizgi filmler çocuğunuzu korkutabilir ve şiddet içeren görüntüleri sıklıkla görmesi şiddeti zihninde normalleştirmesine neden olabilir. Çocuk dürtülerini kontrol etmekte zorlanabilir ve televizyonda gördüğü kendi yaşına uygun olmayan davranışları uygulama eğilimi gösterebilir veya zihni gördüğü görüntüleri işlemek için uykuyu bekleyebilir. Çocuğunuzun gün içerisinde maruz kaldığı bu görüntüleri veya benzerlerini rüyasında görebilir. Bu rüyaların sıklığı arttıkça çocukta karanlıkta uyumak istememe, yanında biri olmadan uyumama gibi eğilimler sıklıkla görülmeye başlanabilir.

Televizyon izleyerek geçirilen süre aynı zamanda çocukların uyku sürelerini kısaltabilir. Çocuğunu yatak odasına yerleştirilmiş bir televizyon, çocuğun televizyon izlemek için daha fazla zaman harcamasına neden olabilirken yatma saati daha geç bir saat olmaya başlayabilir ve uyku kalitesinde bozulmalar meydana gelir.  Gündüz saatleri ile kıyaslandığında akşam saatlerinde (yemek öncesi ve sonrası) uzun süre televizyon izlemesi çocuğun uyku kalitesini ve uykuya geçişini etkileyebilir. Bunun nedeni ise uyku öncesinde bilinçaltına televizyonda izlenen filmin kareleri yerleşebilir ve çocuğun rüyasında karşısına çıkmasına neden olur.

Çocuğun gün içinde yaptığı faaliyetleri televizyon eşliğinde yapması hem dikkat süresinin azalmasına hem de enerjisinin birikmesine neden olacağından uykuya geçişlerde zorlanabilirler.

Çocuk günün birçok zamanını televizyon izleyerek geçirirken, televizyonu çocuğun hayatından çıkarmak zor olacaktır ve uyku sürecinde yaşanan zorluklar hemen geçmeyecektir. Bu gibi durumlarda televizyon izleme süresi zamanla azalırken uyku düzenindeki gelişmeleri de zamanla görebiliriz.

Özellikle akşam saatlerinde, çocuğun televizyon aklına gelmeden önce, onu keyif aldığı bir aktiviteye yönlendirirseniz televizyon izlemeden uyuyabildiğini görebilirsiniz. Bu aktiviteye sizde katılırsanız bir sonraki gece de aynı aktiviteyi talep edecektir.

3 yaşından itibaren çocukların kendi aralarındaki iletişim teknolojik aletlerde oynadıkları oyunlar ya da seyrettikleri çizgi filmler olduğundan televizyon, tablet, telefon istekleri artmaktadır. Bu süreçlerde kontrollü olarak yani çocuk teknolojik aletlerle ilgilenirken çocuğa bakım veren kişinin yanında olması çocuğun negatif bilgilerden ve görsellerden korunmasına yardımcı olur.

Uzm. Psk. Norma Nasi Şebi

Psikolog Ecem Keskin (Stajyer)